به گزارش خبرنگار بهداشت خبرگزاری سلامت، آذر کیوان؛ فوق تخصص خون و آنکولوژِی در خصوص دلایل شایع بودن کم‌خونی فقر آهن در ایران گفت: کم‌خونی فقر آهن شایع‌ترین نوع کم‌خونی اکتسابی در دنیا و ایران است. قسمت عمده افرادی که با این مشکل مواجه‌اند، خانم‌ها هستند به این جهت که در عادت ماهیانه دفع آهن دارند. دلیل دیگر فقر تغذیه‌ای و سبک تغذیه نامناسب است. بسیاری از افراد عادت دارند که بلافاصله پس از غذا چای بنوشند و این عادت غلطی است. حتی ممکن است آهن در تغذیه‌ای که افراد دارند، وجود داشته باشد اما به دلیل فرهنگ تغذیه‌ای غلط جذب آهن انجام نشود. مانند چای بعد از غذا که جذب آهن را مختل می‌کند.
او با اشاره به علائم کم‌خونی فقر آهن در افراد افزود: در نوعی از فقر آهن هموگلوبین خون در آزمایش نرمال است و فرد کم‌خونی ندارد اما آهن بدن او پایین است. نوع دیگر شامل کم‌خونی فقر آهن می‌شود که ذخیره آهن در بدن فرد کم است و از طرفی این کاهش ذخیره آهن باعث کاهش میزان هموگلوبین شده است. در این کم‌خونی ناشی از فقر آهن فرد احساس ضعف، بی‌حسی، بی‌حالی، رنگ‌پریدگی، تپش قلب در زمان فعالیت و خستگی زودرس دارد. در مواردی افراد ریزش مو دارند و عصبی و پرخاشگر هستند چون آنزیمی در سیستم اعصاب وجود دارد که در ساختار آن آهن به کار رفته است و در کسانی که فقر آهن دارند این آنزیم کم ساخته می‌شود و افراد حالت پرخاشگری دارند.
کیوان ادامه داد: کودکی که فقر آهن دارد ممکن است با کاهش قدرت یادگیری مواجه شود. در نوشتن متن‌ها، کلمات را جا بیاندازند و کاهش تمرکز داشته باشد. در بزرگ‌ترها گاهی علائمی مانند التهاب زبان، گودی یا قاشقی شدن ناخن‌ها رخ می‌دهد. اما بیشترین علامت رنگ‌پریدگی، بی‌حالی، خستگی زودرس و تپش قلب است.
او در پاسخ به این سوال که چرا گاهی کم‌خونی فقر آهن با تالاسمی مینور اشتباه گرفته می‌شود، توضیح داد: هموگلوبین خون در کم‌خونی فقر آهن و تالاسمی مینور پایین است. درضمن اندکس‌های خونی مانند سایز و رنگ گلوبول قرمز که در دستگاه شمارش CBC با MCV(سایز گلوبول قرمز) و MCH (رنگ گلوبول قرمز)نشان داده می‌شود، در هر دو بیماری کاهش دارند. البته در آزمایش خون پارامترهایی هست که بتوان میان این دو افتراق داد و همچنین از بیمار شرح حال می‌گیریم. برای مثال کسی که تالاسمی دارد شرح حال کم‌خونی را همیشه دارد یا کسی که کم‌خونی فقر آهن دارد ممکن است سابقه کم‌خونی در خانواده نداشته باشد و با سوالاتی که از بیمار می‌پرسیم، تشخیص می‌دهیم.
کیوان بیان کرد: در کم‌خونی فقرآهن برای تشخیص میزان فریتین را چک می‌کنیم چون در مبتلایان به فقرآهن میزان فریتین پایین است. در بررسی تالاسمی مینور الکتروفورز هموگلوبین را چک می‌کنیم چون در افراد مینور هموگلوبین A2 بالاتر از نرمال است. در مجموع پارامترهای آزمایشگاهی برای افتراق کم‌خونی فقرآهن و تالاسمی مینور وجود دارد اما در یک آزمایش ساده CBC ممکن است، شبیه به هم باشند در نتیجه آزمایش‌ها و بررسی‌های بیشتری لازم است.
آذر کیوان درخصوص درمان بیماری کم‌خونی فقرآهن اظهار داشت: این بیماری اکتسابی است و معمولا بسیار خوب درمان می‌شود. اگر تشخیص درست انجام شود، درمان هم صورت می‌گیرد اما ممکن است دوباره عود کند مانند خانمی که پریودهای طولانی دارد. به همین جهت کسی که فقر آهن دارد باید تحت‌نظر پزشک باشد تا دوباره بیماری او عود نکند. اما کسی که تالاسمی مینور دارد این مشکل را از گذشته داشته است و ممکن است درمان با قرص آهن تفاوت چندانی برای او نداشته باشد و حتی ممکن است، فریتین بدن او بالا باشد و با مصرف قرص بالاتر از نرمال هم بشود. به همین جهت این وظیفه پزشک است که تشخیص و درمان درست را انجام بدهد. همچنین پیگیری و تحت‌نظر بودن نیز باید صورت بگیرد. چون اگر فقر آهن پیشرفت کند می‌تواند عوارض بسیاری برای فرد داشته باشد. پس مراجعه، درمان و پیگیری به موقع اهمیت دارد.
این متخصص خون در خصوص روش‌های پیشگیری و اصلاح سبک زندگی گفت: بیشترین منبع آهن گوشت قرمز است. گوشت سفید هم آهن دارد اما میزان آن کمتر از گوشت قرمز است. در منابع گیاهی عدس منبع خوبی برای تامین آهن است. مواردی مانند اسفناج و پسته در عامه به منبع آهن معروف هستند اما چون فیبر و اگزالات به همراه دارند، ممکن است جذب خوبی نداشته باشند. بهترین منبع اول گوشت قرمز، بعد گوشت سفید و در حبوبات عدس است. بهتر است این مواد با چیزهایی که ترکیبات ویتامین ث دارند، مصرف شوند. کلسیم می‌تواند اثر رقابتی به خصوص در آهن‌های گیاهی مانند عدس داشته باشد. ترجیحا مواد آهن‌دار و غذای گوشتی به همراه لیموترش و ترکیبات داری ویتامین ث مصرف شوند. همچنین چای را با فاصله و دو ساعت پس از غذا استفاده کنید.
کیوان ادامه داد: کودکی که فقر آهن دارد ممکن است با کاهش قدرت یادگیری مواجه شود. در نوشتن متن‌ها، کلمات را جا بیاندازند و کاهش تمرکز داشته باشد. در بزرگ‌ترها گاهی علائمی مانند التهاب زبان، گودی یا قاشقی شدن ناخن‌ها رخ می‌دهد. اما بیشترین علامت رنگ‌پریدگی، بی‌حالی، خستگی زودرس و تپش قلب است.
او در پاسخ به این سوال که چرا گاهی کم‌خونی فقر آهن با تالاسمی مینور اشتباه گرفته می‌شود، توضیح داد: هموگلوبین خون در کم‌خونی فقر آهن و تالاسمی مینور پایین است. درضمن اندکس‌های خونی مانند سایز و رنگ گلوبول قرمز که در دستگاه شمارش CBC با MCV(سایز گلوبول قرمز) و MCH (رنگ گلوبول قرمز)نشان داده می‌شود، در هر دو بیماری کاهش دارند. البته در آزمایش خون پارامترهایی هست که بتوان میان این دو افتراق داد و همچنین از بیمار شرح حال می‌گیریم. برای مثال کسی که تالاسمی دارد شرح حال کم‌خونی را همیشه دارد یا کسی که کم‌خونی فقر آهن دارد ممکن است سابقه کم‌خونی در خانواده نداشته باشد و با سوالاتی که از بیمار می‌پرسیم، تشخیص می‌دهیم.
کیوان بیان کرد: در کم‌خونی فقرآهن برای تشخیص میزان فریتین را چک می‌کنیم چون در مبتلایان به فقرآهن میزان فریتین پایین است. در بررسی تالاسمی مینور الکتروفورز هموگلوبین را چک می‌کنیم چون در افراد مینور هموگلوبین A2 بالاتر از نرمال است. در مجموع پارامترهای آزمایشگاهی برای افتراق کم‌خونی فقرآهن و تالاسمی مینور وجود دارد اما در یک آزمایش ساده CBC ممکن است، شبیه به هم باشند در نتیجه آزمایش‌ها و بررسی‌های بیشتری لازم است.
آذر کیوان درخصوص درمان بیماری کم‌خونی فقرآهن اظهار داشت: این بیماری اکتسابی است و معمولا بسیار خوب درمان می‌شود. اگر تشخیص درست انجام شود، درمان هم صورت می‌گیرد اما ممکن است دوباره عود کند مانند خانمی که پریودهای طولانی دارد. به همین جهت کسی که فقر آهن دارد باید تحت‌نظر پزشک باشد تا دوباره بیماری او عود نکند. اما کسی که تالاسمی مینور دارد این مشکل را از گذشته داشته است و ممکن است درمان با قرص آهن تفاوت چندانی برای او نداشته باشد و حتی ممکن است، فریتین بدن او بالا باشد و با مصرف قرص بالاتر از نرمال هم بشود. به همین جهت این وظیفه پزشک است که تشخیص و درمان درست را انجام بدهد. همچنین پیگیری و تحت‌نظر بودن نیز باید صورت بگیرد. چون اگر فقر آهن پیشرفت کند می‌تواند عوارض بسیاری برای فرد داشته باشد. پس مراجعه، درمان و پیگیری به موقع اهمیت دارد.
این متخصص خون در خصوص روش‌های پیشگیری و اصلاح سبک زندگی گفت: بیشترین منبع آهن گوشت قرمز است. گوشت سفید هم آهن دارد اما میزان آن کمتر از گوشت قرمز است. در منابع گیاهی عدس منبع خوبی برای تامین آهن است. مواردی مانند اسفناج و پسته در عامه به منبع آهن معروف هستند اما چون فیبر و اگزالات به همراه دارند، ممکن است جذب خوبی نداشته باشند. بهترین منبع اول گوشت قرمز، بعد گوشت سفید و در حبوبات عدس است. بهتر است این مواد با چیزهایی که ترکیبات ویتامین ث دارند، مصرف شوند. کلسیم می‌تواند اثر رقابتی به خصوص در آهن‌های گیاهی مانند عدس داشته باشد. ترجیحا مواد آهن‌دار و غذای گوشتی به همراه لیموترش و ترکیبات داری ویتامین ث مصرف شوند. همچنین چای را با فاصله و دو ساعت پس از غذا استفاده کنید.
گفت‌وگو: پرستو خلعتبری
نظر شما